Daarna gingen ze op andere legerwagens richting Glanerbrug bij Enschede, een grensovergang. Maar daar zaten ze echt niet op hun komst te wachten. "Alles is vol", werd er gezegd, "kom morgen maar terug." Daar stonden ze dan, een dikke honderd repatrianten aan de grens. Nee, de ontvangst was niet er hartelijk, geen muziek, geen Wilhelmus, zelfs geen eten. Ze waren moe en vies en het was laat in de avond. Met nog een paar Leerdammers zocht Harm een droge, ondiepe greppel op. Hij draaide zich in zijn dunnen deken en probeerde te slapen.
Het was in die nacht dat hij zich voor het eerst onwel voelde, maar daar besteedde hij geen aandacht aan. De volgende dag was het al vroeg licht. Wassen en scheren was er niet bij. Ook hadden, volgens Harm, nogal wat luizen de ontsmetting overleefd, het was gewoon een ramp.
Tegen acht uur werden er kleine bruine broodjes uitgedeeld. Daarna mochten ze over de grens. Weer aantreden, waarna de vrouwen en mannen tijdelijk van elkaar werden gescheiden. Luidzingend gingen ze even later door Enschede naar een textielfabriek.
Het was hier weer eerst ontsmetten, in een aparte ruimte en nu in je blootje met zo'n 30 tot 50 man. Het was een mensonterende vertoning. De kleding en bagage werden in een andere ruimte ontsmet.
Daarna mocht men zich weer aankleden. Maar de weinige kledingstukken waren zo gekrompen, dat men ze bijna niet meer kon gebruiken.
In een grote hal kreeg ieder een eigen met stro gevuld vak en twee molton dekens. Voorlopig mocht men de hal niet verlaten. Daarna werd iedereen opnieuw verhoord, pas en papieren werden gecontroleerd, de bagage ingenomen en onderzocht.
Ook werd men lichamelijk gekeurd en werd nagegaan of er geen SS-nummers onder de armen waren aangebracht. Papieren werden ingevuld, men kreeg deze mee en even later was men vrij man.
Men mocht naar huis. Zij die niet naar huis konden - het westen was nog onbereikbaar - werd aangeraden naar Brabant te gaan.
Harm liet zich inschrijven voor 's-Hertogenbosch, dat was het dichtste bij Leerdam. Twee dagen daarna ging hij met militaire vrachtwagens naar 's-Hertogenbosch.
Daar werd men afgezet in de Siep, vlak voor een woonwagenkamp en bij een school. De school was ingericht tot opvangcentrum. De ontvangst was bijzonder. Harm kreeg van een vreemde zomaar een stuk chocolade in zijn handen gedrukt. In de school bleef Harm maar een nacht, daarna ging hij naar zijn familie in de Bazeldonckstraat.
Onderweg hoorde hij zeggen: "Hé joh, ben je er nog bij, wat is er?" Hij was er even niet bij.
Bij de familie werd hij hartelijk ontvangen, ondanks het feit dat het huis vol zat met evacués uit Zeeland. "Jij kunt er ook nog wel bij", zei tante Marie. Op vertoon van de papieren uit Enschede kon Harm bij een kantoor zakgeld en levensmiddelenbonnen halen.
--------------------------------------------------------------------------------
Berichten uit 1945
17 maart, Everdingen
Door de alhier gevormde houtcommissie is deze week voor de derde maal van dezen winter hout verdeeld aan diegenen die zonder brandstof zitten.
31 maart, Algemeen
Hevige gevechten ten oosten van den Rijn.
Het Duitsche weermachtsbericht meldt dat de afweerslag aan het Rijnfront in alle hevigheid voortwoedt.
De Amerikanen hebben bij Wezel zwaar materiaal over den Rijn gebracht. Tusschen de Neder-Lippe en Neder-Roer zijn eveneens luchtmachttroepen neergelaten. Bij Boppard, Branbach en St. Goarshausen zijn de geallieerden op verschillende plaatsen den Rijn overgestoken.
31 maart, Leerdam
Distributienieuws. Een ei op bon B367. Van 1 tot en met 14 april is de bon B367 geldig verklaard voor het koopen van een ei.
Deze bonaanwijzing geldt echter alléén voor distributiekringen in het westen des lands, waar de derde verdeling van Roode Kruis goederen op de bestelbonnen A388 en C505 zal geschieden.
14 april, Ameide
Vrijdagnacht zijn van de landbouwer Nic. J. elf koeien uitgemolken.
Van de wed. S. zijn drie nachten achter elkaar de koeien uitgemolken.
Van de landbouwer F. v. I. zijn dinsdagnacht vier koeien uitgemolken.
21 april, Culemborg
10 mei a.s. hoopt onze stadsgenoot de heer H. van Empel den dag te herdenken waarop hij voor 40 jaar geleden als gemeente-omroeper werd aangesteld.
28 april, Leerdam, Cadavers voor consumptie verkocht
De 53-jarige gemeentewerkman F.O., die, sinds de cadavers niet meer naar een destructiebedrijf kunnen worden verzonden, belast was met het begraven van voor menselijke consumptie afgekeurde dieren op 't vuilnisterrein alhier, heeft er eenige tijd de gewoonte van gemaakt deelen van deze dieren voor menschelijk gebruik te verkopen of in ruil aan te bieden.
In een paar gezinnen hebben zich vermoedelijk door het eten van dit vleesch ziekteverschijnselen voorgedaan, gelukkig zonder ernstige afloop. O. is gearresteerd en wordt op transport naar Dordrecht gesteld.
5 mei, Leerdam, Zweedsche Roode Kruis
Ter algemeene kennis wordt hiermede gebracht, dat er door het Zweedsche Roode Kruis wederom twee pakketten levensmiddelen gratis ter beschikking zijn gesteld voor den Distributiekring Leerdam, waarvan de uitreiking aan de bevolking in twee achtereen volgende weken zal plaats hebben.
Ter verkrijging van het eerste pakket moeten de zogenaamde koopbonnen A497, B497 en C20 (inlegvel) worden ingeleverd bij den winkelier, alwaar men de voorinleveringsbonnen heeft ingediend.
